Luật Khiếu nại năm 2011 quy định, việc giải
quyết khiếu nại của cơ quan, tổ chức, cá nhân phải bảo đảm đúng thẩm quyền,
trình tự thủ tục, đúng thời hạn do pháp luật quy định, bảo đảm quyền và lợi ích
hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức và nhà nước. Đối thoại là một trong những
trình tự quan trong trong quá trình giải quyết khiếu nại, thông qua đối thoại
người khiếu nại, người bị khiếu nại, cơ quan, tổ chức có liên quan đến nội dung
khiếu nại trình bày ý kiến, quan điểm của mình về những vấn đề còn chưa thống
nhất trong việc giải quyết nội dung khiếu nại. Đồng thời, qua kết quả đối thoại,
người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại có thêm cơ sở ra một quyết định chính
xác nhất để giải quyết nội dung khiếu nại. Theo quy định của Luật Khiếu nại
2011, trong quá trình giải quyết khiếu nại người có thẩm quyền giải quyết khiếu
nại phải tổ chức đối thoại trong các trường hợp sau:
Đối với khiếu nại lần đầu, người có thẩm quyền
giải quyết khiếu nại phải tổ chức đối thoại trong trường hợp kết quả xác minh nội
dung khiếu nại khác với yêu cầu của người khiếu nại. Nghĩa là, trong trường hợp
sau khi người có thẩm quyền tiến hành xác minh khiếu nại, trên cơ sở chứng cứ,
thông tin, tài liệu hiện có không có cơ sở để chấp nhận yêu cầu của người khiếu
nại thì người giải quyết khiếu nại phải tổ chức đối thoại. Còn trong trường hợp,
kết quả xác minh khiếu nại phù hợp với yêu cầu của người khiếu nại thì người có
thẩm quyền giải quyết khiếu nại không phải tổ chức đối thoại.
Đối với khiếu nại lần hai, người có thẩm quyền
giải quyết khiếu nại hoặc người có trách nhiệm xác minh nội dung khiếu nại bắt
buộc phải tổ chức đối thoại trong mọi trường hợp, cho dù kết quả xác minh có
phù hợp hay không phù hợp với yêu cầu của người giải quyết khiếu nại. Sở dĩ, Luật
Khiếu nại quy định khiếu nại lần hai bắt buộc phải tổ chức đối thoại trong mọi
trường hợp vì khi phát sinh khiếu nại lần hai, tức là người khiếu nại về mặt
quan điểm đã không đồng ý với nội dung giải quyết khiếu nại của người có thẩm
quyền giải quyết lần một (cũng chính là người bị khiếu nại). Khi khiếu nại lần
hai, người có thẩm quyền giải quyết lần hai sẽ xem xét giải quyết nội dung mà người khiếu nại không đồng ý với
kết quả giải quyết của người có thẩm quyền giải quyết lần một. Trong trường hợp
này, người có thẩm quyền giải quyết lần hai cần phải nghe quan điểm, lập luận của
các bên về việc giải quyết nội dung khiếu nại. Trên cơ sở chứng cứ, thông tin,
tài liệu và các quy định của pháp luật mà các bên viện dẫn làm căn cứ khẳng định
tính đúng, sai về nội dung khiếu nại, người có thẩm quyền giải quyết lần hai sẽ
có cái nhìn toàn diện về nội dung khiếu nại và từ đó có quyết định chính xác bảo
đảm đúng quy định của pháp luật.
Khi phát sinh trình tự đối thoại trong quá
trình giải quyết khiếu nại, người giải quyết khiếu nại có trách nhiệm tổ chức đối
thoại với với thành phần gồm: Người giải quyết khiếu nại hoặc người có trách
nhiệm xác minh nội dung khiếu nại, người khiếu nại hoặc người đại diện, người
được ủy quyền, luật sư, trợ giúp viên pháp lý của người khiếu nại, người bị khiếu
nại, người có quyền và nghĩa vụ liên quan, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên
quan để làm rõ nội dung khiếu nại. Trước khi tổ chức đối thoại, người giải quyết
khiếu nại hoặc người có trách nhiệm xác minh nội dung khiếu nại có trách nhiệm
thông báo bằng văn bản với người khiếu nại, người bị khiếu nại, người có quyền
và nghĩa vụ liên quan, cơ quan, tổ chức có liên quan biết thời gian, địa điểm,
nội dung việc đối thoại.
Trong quá trình đối thoại, người giải quyết
khiếu nại hoặc người có trách nhiệm xác minh nội dung khiếu nại phải nêu rõ nội
dung cần đối thoại, kết quả xác minh nội dung khiếu nại; người tham gia đối thoại
có quyền trình bày ý kiến, đưa ra chứng cứ liên quan đến khiếu nại và yêu cầu của
mình. Việc đối thoại phải được lập thành biên bản ghi rõ thời gian, địa điểm,
thành phần tham gia đối thoại, nội dung, ý kiến của những người tham gia, những
nội dung đã được thống nhất, những vấn đề còn ý kiến khác nhau và chữ ký hoặc
điểm chỉ của người tham gia đối thoại; trường hợp người tham gia đối thoại
không ký, điểm chỉ xác nhận thì phải ghi rõ lý do; biên bản này được lưu vào hồ
sơ vụ việc khiếu nại. Qúa trình tổ chức đối thoại, người có thẩm quyền tổ chức
đối thoại phải bảo đảm tính công khai, dân chủ và bảo đảm đảm quyền của các bên
trong việc trình bày ý kiến, quan điểm về việc giải quyết nội dung khiếu nại.
Như
vậy, khi giải quyết khiếu nại, người có thẩm quyền phải xác định được các trường
hợp khiếu nại phải tổ chức đối thoại; thành phần tham gia đối thoại; yêu cầu của
việc đối thoại; nội dung đối thoại; trình tự tiến hành đối thoại để tiến hành đối
thoại bảo đảm theo đúng quy định của pháp luật. Các quy định pháp luật khiếu nại
hiện hành đã quy định khá toàn diện và chặt chẽ các quy định về tổ chức đối thoại
trong việc giải quyết khiếu nại, tuy nhiên so với yêu cầu thực tế vẫn còn có những
vướng mắc nhất định như: Luật không quy định cách xử lý trong trường hợp người
có thẩm quyền tổ chức đối thoại mà người khiếu nại hoặc người bị khiếu nại, người
có liên quan không tham gia đối thoại. Do đó, khi phát sinh trường hơp này chưa
có cơ sở pháp lý để xử lý.
Để bảo đảm công tác tổ chức đối thoại
trong giải quyết khiếu nại quyết định hành chính hành vi hành chính, Luật Khiếu
nại cần quy định điều chỉnh trường hợp người có thẩm quyền không tổ chức được đối
thoại do sự vắng mặt của các bên tham gia đối thoại; giới hạn số lần mời các
bên tổ chức đối thoại để việc giải quyết được chặt chẽ, bảo đảm hiệu lực pháp
lý và quyền, lợi ích hợp pháp của các bên trong quá trình giải quyết./.
Văn Chiêu