Những khó khăn vướng mắc trong việc xếp ngạch thanh tra viên chính tại Thanh tra tỉnh Đồng Nai

I. Nhu cầu thực tiễn đặt ra đối với việc bố trí, sử dụng đội ngũ công chức giữ ngạch Thanh tra viên chính

Thanh tra tỉnh là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, giữ vai trò nòng cốt trong tham mưu, tổ chức thực hiện quản lý nhà nước về thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên địa bàn toàn tỉnh. Với chức năng thực hiện thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành và hướng dẫn, kiểm tra hoạt động thanh tra trong phạm vi quản lý, Thanh tra tỉnh là mắt xích quan trọng bảo đảm sự thống nhất, thông suốt của hoạt động kiểm soát quyền lực từ cấp tỉnh đến cơ sở.

Thực tiễn cho thấy, phạm vi thanh tra chuyên ngành của Thanh tra tỉnh rất rộng, bao trùm hầu hết các lĩnh vực trọng yếu của quản lý nhà nước như: tài chính – ngân sách, quản lý và sử dụng tài sản công, đầu tư công – xây dựng, đất đai – tài nguyên – môi trường, nội vụ và công vụ, lao động – xã hội, giáo dục, y tế, văn hóa, công thương, khoa học – công nghệ, chuyển đổi số… Mỗi lĩnh vực đều có hệ thống pháp luật chuyên ngành phức tạp, thường xuyên sửa đổi, bổ sung, đòi hỏi cán bộ thanh tra không chỉ nắm vững pháp luật mà còn phải có năng lực phân tích, đánh giá chính sách và thực tiễn quản lý.

Ảnh: Công bố quyết định thanh tra việc chấp hành các quy định pháp luật về công tác khám bệnh, chữa bệnh; khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế

Nội dung thanh tra không dừng lại ở việc phát hiện sai phạm, mà còn bao gồm việc rà soát cơ chế, chính sách; đánh giá hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; kiểm tra trách nhiệm người đứng đầu; theo dõi, đôn đốc và giám sát việc thực hiện kết luận thanh tra. Đây là những nhiệm vụ có tính chuyên sâu cao, yêu cầu kinh nghiệm thực tiễn, bản lĩnh nghề nghiệp và năng lực tổng hợp – những tiêu chí cốt lõi của ngạch Thanh tra viên chính.

Bên cạnh đó, công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là lĩnh vực đặc biệt nhạy cảm, áp lực lớn, tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, cũng như đến ổn định chính trị – xã hội tại địa phương. Trong điều kiện nhiều địa phương có số lượng dự án đầu tư lớn, các vấn đề phức tạp về đất đai, môi trường, khiếu kiện đông người kéo dài, khối lượng và mức độ khó của công tác thanh tra không ngừng gia tăng.

Từ thực tiễn đó có thể khẳng định: nhu cầu bố trí, sử dụng vị trí việc làm giữ ngạch Thanh tra viên chính tại Thanh tra tỉnh là nhu cầu khách quan, tất yếu, xuất phát trực tiếp từ yêu cầu nhiệm vụ chính trị và thực tiễn quản lý nhà nước hiện nay.

2. Hiện trạng đội ngũ công chức giữ ngạch Thanh tra viên chính tại Thanh tra tỉnh chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ

Tại Thanh tra tỉnh Đồng Nai, hiện có 38 công chức giữ ngạch Thanh tra viên chính, trong đó: Ban Lãnh đạo Thanh tra tỉnh 03 người; Trưởng phòng 04 người; Phó Trưởng phòng 21 người; công chức không giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý 10 người.

So với phạm vi nhiệm vụ, khối lượng công việc và yêu cầu chuyên môn ngày càng cao, cơ cấu và số lượng này rõ ràng chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Đặc biệt, tỷ lệ Thanh tra viên chính trực tiếp làm công tác chuyên môn không giữ chức vụ lãnh đạo còn thấp, dẫn đến áp lực lớn trong tổ chức thực hiện các cuộc thanh tra chuyên sâu, kéo dài và phức tạp.

3. Cơ sở pháp lý và những giới hạn trong quy định hiện hành

Theo quy định của khoản 4 Điều 11 Nghị định 216/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành Luật Thanh tra

Được xếp, bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên chính theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức.

Theo điểm b khoản 2 Điều 70 Nghị định 170/2025/NĐ-CP quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức:

Xếp ngạch chuyên viên chính hoặc tương đương đối với trường hợp được bổ nhiệm chức vụ, chức danh: Phó Vụ trưởng và tương đương thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, tổ chức do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thành lập mà không phải là đơn vị sự nghiệp công lập (áp dụng đối với trường hợp được xác định là công chức và cơ quan, tổ chức được giao thẩm quyền quản lý); Phó Giám đốc Sở và tương đương thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã;

Theo cách hiểu và áp dụng hiện nay, tại Thanh tra tỉnh, chỉ chức danh Phó Chánh Thanh tra tỉnh mới được xếp ngạch Thanh tra viên chính.

4. Những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn triển khai

Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, Thanh tra tỉnh Đồng Nai đã hoàn thành việc xây dựng Đề án vị trí việc làm, bảo đảm đúng trình tự, thủ tục theo quy định.

Đề án vị trí việc làm của Thanh tra tỉnh được xây dựng căn cứ theo Thông tư số 12/2022/TT-BNV của Bộ Nội vụ và Thông tư số 01/2023/TT-TTCP của Thanh tra Chính phủ. Hai Thông tư này hiện vẫn còn hiệu lực thi hành và là căn cứ pháp lý trực tiếp để Thanh tra tỉnh xây dựng vị trí việc làm.

Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ: hai Thông tư này đã không còn phù hợp với Luật Cán bộ, công chức năm 2025 và Nghị định số 170/2025/NĐ-CP. Trong khi Luật Cán bộ, công chức 2025 đã chuyển mạnh sang quản lý công chức theo vị trí việc làm, coi việc xếp ngạch gắn với vị trí việc làm được phê duyệt là nguyên tắc chủ đạo, thì cơ chế hướng dẫn cụ thể về vị trí việc làm của công chức lại chưa được ban hành.

Hệ quả là, dù Đề án vị trí việc làm của Thanh tra tỉnh được xây dựng đúng căn cứ pháp lý hiện hành, nhưng khi áp dụng Nghị định 170/2025/NĐ-CP, việc xếp ngạch Thanh tra viên chính chỉ được thực hiện với chức vụ Phó Chánh Thanh tra tỉnh, không phản ánh đúng yêu cầu chuyên môn, mức độ phức tạp và trách nhiệm của nhiều vị trí việc làm khác tại Thanh tra tỉnh.

Từ góc độ chính sách, đây là vấn đề cần sớm được rà soát, điều chỉnh để bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật, đồng thời đáp ứng yêu cầu thực tiễn của công tác thanh tra trong giai đoạn hiện nay. Việc tháo gỡ vướng mắc trong xếp ngạch Thanh tra viên chính không chỉ là giải pháp về tổ chức cán bộ, mà còn là điều kiện quan trọng để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động thanh tra, góp phần xây dựng nền hành chính liêm chính, kỷ cương và phục vụ.